On this page you will find articles in Ido from various Ido journals. Translations are not provided. If you need help translating them, there are vocabularies HERE.
There have been visitors to this page.
Last updated 12-6-97.
Omnakaze, me ne aprobas la propozita reformo pro ke me lernis ne longe ante nun: il(u), el(u), ol(u) e la komuna formo lu. Se on aceptus la formi ila, ela, ola la linguo ne ganus regulozeso e facileso, e me ne deziras ke to quon me lernis ed aprobis desaparos pro ke kelka homi volas reformo. Evoluciono mustas eventar spontane e ne per decidita senfina reformi.
Me opinionas ke ta inklino sencese volar reformar la linguo esas la precipua motivo por la disfalo e dizastroza prezenta stando di nia linguo. Amiko Idisto dicis a me ke lo ne esas vera, forsan... ma la mentala stando qua karakterizas ta reformemeso esas responsiva por la nunatempa katastrofo di nia movemento. Dum ke onu diskutachas pri ne-necesa e ne-utila reformi en nia linguo, on oblivias plu urjanta e valida taski ed onu disipas tote vane sua energii. To pensigas me pri la Bizancana teologiisti qui diskutis pri la sexuo dil anjeli dum ke la Turki esis siejanta l'urbo balde falonta e perisonta. Me ne divenis Idisto por partoprenar tala revaji. On dicas anke a me ke ta novaji esos fakultativa, ma lore quon divenos l'uneso di nia Linguo Internaciona? Ni ne bezonas chanji kande olti ne esas absolute necesa.
Cetere ube ni trovus la pekunio por imprimar nova libri e nova gramatiki? Pro ito ipse la reformi ne esas posibla, do ne valoras la peno diskutar pri oli.
Esus multe plu grava adoptar la vorti di la moderna vivo quin nia linguo indijas kruele. Forsan oportus pruntar oli a nia verda mifrati. Diskuto pri la temo esus plu oportuna.
Me opinionas, ke se la Esperanto-movemento standas multa plu bone kam la nia, to probable debesas a la Fundamento di Esperanto qua donas stabileso a la linguo, e impedas olua des-unesesko, ma tote ne impedas olua racionoza evoluciono. Certe onu povas opozar a me - tote juste - ke la Fundamento di Esperanto esas tro rigida, nam ol impedas mem la maxim mikra chanjo en la fundamentala strukturi di la linguo. Ito produktas problemi, precipue hodie, pro la supersigni (chapelizita literi) qui ne povas fitar kun informadiko e komputili. Pro to existas nun serioza tensi en l'Espo-movemento, quankam ne dramatala.
Ni povus decidar pri plu flexebla Fundamento, to esas ke de nun, on aceptos chanji en la linguo nur en la kazo di koaktanta neceseso. Komprenende, to koncernas nur la gramatiko e la gramatikala vorti, min la ordinara vorti qui povas evolucionar, chanjar o remplasesar sen tro multa problemi o granda danjeri por la linguo, kelkafoye mem kontree. Exemple, me aceptas tote bone dubito vice dubo, movemento vice movado o delegaciono vice delegitaro. Anke Espo subisis simila chanji. Tamen, anke tadomene onu restez prudenta.
Ma ni ne-eviteble bezonas stabileso, se ni volas salvar (se esas ankore tempo!!!) nia linguo, qua malgre olua plu granda valoro kam Esperanto minacesas da balda kompleta periso. Ni absolute mustas krear nova plu realista movemento, surbaze de serioza Fundamento. La transvivo di Ido dependas de lo.
Ed anke memorante sempre, ke ni ne povas supresar o remplasar (nam por salvegardar la necesa kontinueso di la linguo, to esas devo konservar mem arkaiki formi, qui ofte donas charmi en literaturala texti) ma simultane adjuntar alternativa radiki ed afixi, mem kelkafoye nova strukturi.
Ni probez analizar tale la propozo dal amiko Hunter, se mem ol aparas unesmavide astoniva, pri la sufixo "iso".
Ni lasez exter la diskuto la prizentita motivi: litero S kom simbolo di femineso pro sua gracioza kurvi, es injenioz ideo, ma ta litero es anke simbolo di lo sinuoza.... Ni esez do prudenta pri uzar tal simboli!
Pri koincido di sufixo kun final silabo di radiko, ja dum l'epoko di Couturat on judikis lo esar normal fenomeno, quan on ne devas impedar. Supresar lo perturbus l'internacioneso di la linguo e destruktus mem granda parto di lua lexiko.
La questiono esas la yena: de ube venas la propozita sufixo "is"? qual es lua linguistikal justifiko?
Ni trovas vicina formi: ESS, ESSE, ESSA, evidente latinida, qui servas por formacar feminala sur bazo di sama radiko: princess (E) princesse (F) principessa (I).
Parenteze ni remarkez, ke l'analoga vorto en D., Prinzessin, kontenas duopla sufixo di feminalo: "ess" ed "in".
Ma segun altra serio: tenderness (E) tendresse (F) tenerezza (I) ni konstatas ke en certena lingui la sufixo ESS expresas anke: abstrakta qualeso, tote simil ad Idal ESO. Tamen en E. ed I. nul konfundo es posibla, partikulare en I. nam la sufixo "EZZA" es diferanta. Vice lo la sufixo "ESSE" es ambigua en F. pro prizentar du signifiki diversa sen irga logikal reguli.
Omnakaze la "ESS" por feminali devenas de la tarda-latina, qua formacis ol sub la formo "ISSA": abbatissa, priorissa, ducissa, marchionissa, comitissa ed c.
La propozita "IS" es do nul inventuro, ma havas serioza bazo linguistikala.
Lo pruvas, ke vice esar lingual dekado, la tarda-latina (quan certeni nomizas pejorative: bas-latina) esis normala fazo dil idiomo, kun spontana tendenci vers nova formi, por skopo di simpligo, e konseque di "progreso" segun la signifiko quan Jespers [Jespersen?] donis a ta vorto.
E to montras anke tre interesive quale naskas sufixi.
To eventas freque kande socio bezonas nova nomi por nova kozo, nov ideo, nova nociono. Tale dum l'epoko dil "tarda latineso": dum la periodo dicita klasika esis ya nul neceseso por vorti: "abbas", "prior", "marchio" e tale plus pro la simpla motivo ke tal funcioni existis ne.
Ma kand on deziris nomizar ta nova tituli o funcioni, on povis aplikar nula ek la du metodi uzata por formacar feminala vorto, to es: la sistemo "us - a" exemple lupus - lupa, ursus - ursa, e neanke l'altra sistemo "ator - atrix" exemple gubernator - gubernatrix fitinta partikulare por verbal radiki.
La nova vorti originis ya plurfoye de altra lingui, exemple "abbas" de la
hebrea, "marchio" de la germanala, e li havas diversa final sibali.
Li tamen havis un komuna punto: lia genitivo kun final "is": abbatis, prioris,
marchionis e cetera tale. To donis injenioza solvo.
Qua deskovris unesme l'ideo formacar feminalo per adjuntar "a" final a ta genitivo? To esis omnakaze metodo qua sucesis por multa simila kazi, produktanta "abbatissa, priorissa, marchionisdsa, ducissa e tala vorti. Ta final "issa" divenis spontane vera sufixo.
Mem en la "klasika" latina ni povas trovar altra interesiva fenomeno:
"poetris" e "prophetis" kom feminali di "poeta" e "propheta" (ultre la formi:
"poetria" e "prophetissa")
En amba kazi ya la nominativa esas "poeta", "propheta" kun final "a" e
genitivo kun final "oe".
La sufixo "is" havas do solida bazo, e meritas obtenar plaso en preciza limiti. Oportas do definar ta limiti.
Ol darfas evidente esar nur fakultativa, nam es nul motivo por supresar "in", util e natural, existant en mult idiomi, e quan ni povas egardar quale abreviuro di femina, simil ad "ul" abreviuro di maskula.
E kad "beliso", "kariso", "yuniso" povus remplasar: belino, karino, yunino? Certe no!
Qual povas do esar la rolo di "iso"? nul dubito! segun etimologio ed analogeso nur por expresar nociono di "funciono". "Dukiso, princiso, poetiso, profesoriso, abadiso, komtiso, doktoriso, aktoriso" esas plu natural kam formi kun final "ino". En ta kazi on insistas ya ne pri la sexuo ma pri l'ideo di funciono praktikata da muliero. En ta preciza limiti e kom alternativa formo "iso" adportus logikal ed estetikal amelioro.
Forsan ni povas trovar egale injenioz espritajo por Quayle - kaze ke ico itere eventos. Quayle havis nur poka sekundi reflektar. Por inspiro, ni konsiderez la famoz exempli.
La maxim espritoza respondo probable esis da John Wilkes, la angla jurnalisto e politikisto en la 18ma yarcento. Kande Lord Sandwich opinionis ke Wilkes mortus "o de sifiliso o sur patibulo", Wilkes respondis, "To dependas de ka me sequos sive vua amoratino sive vua mori."
La beleso di injenioza repondo esas ke recevanto, intencante esar atakanto, divenas viktimo. Noel Coward uldie renkontris Edna Ferber, qua *weris viratra kostumo. "Vu aspektas preske quale viro", dicis Coward. "Vu anke", respondis Ferber.
Churchill, la maestro di injenioza respondo kustumis uzar paroli kontre la parolanti. Il facis famoza respondo al skriptisto George Bernard Shaw, qua invitabis lu al komencala pleado di sua nova dramato. Shaw sendis du bilieti, "un por vu, e l'altra por amiko - se lu existas". Churchill ne povis asistar, ma demandis bilieti por la duesma pleado - "se ol eventos".
Lo absurda povas esar ne-rezistebla kande uzata efikive. Angla duko, iritata da tarda servado che sua klubo en London sumnis garsono e demandis ostentoze "Ka vu savas quan me esas?" La garsono respondis kalme, "No, sioro, me regretas. Ma me inquestos, e quik informos vu".
Ne-multa dueli egalesis to inter Dorothy Parker e Clare Booth Luce, qui advenis pordo saminstante. Siorino Luce stacis ad-latere, dicante "Evo avan beleso". Parker pazis tra la pordo, respondante "Perli avan porki".
Nulo del anteaji sugestas espritoza respondo por Dan Quayle. Ma konsiderante nia plu recenta savo pri la desagreabla qualesi di Jack Kennedy - lua sexuala folaji, lua kruela traktado pri mulieri - forsan Quayle ne bezonis respondar espritoze kande on dicis ke il esas nula Jack Kennedy. Forsan il nur bezonis dicar "Danko".
From the Reader's Digest.
Kelka lingui internaciona *bazesas [fondesas] sur un linguala familio, generale la romanala. Tamen la angla linguo esus bona bazo. Angla es germano-romanala linguo e do servas kom ponto inter du linguala familii.
Komprenende kelka sistemi ja uzabas angla kom bazo. La unesma linguo internaciona qua ganis suceso esis Volapük. Rapida falo sequis rapida suceso. Volapük havas tre kompleta e komplexa gramatiko. La autoro Schleyer deformis la radiki pro la sistemo di vort-facado.
La rezulto esas ke Volapük ne esas komprenebla unesma-vide. Exempli:
Interling esas nova probo *bazar sistemo sur la angla linguo. Quo esas nova en Interling?
Multa strukturala vorti adoptesas de angla. Vortaro esas internaciona. Do Interling es facila por homi qui konocas angla.
Esas nula dezinenco por substantivo. Substantivo havas maxim simpla formo qua existas en baz-linguo p.e. adres.
Verbala dezinenco -a ed adjektivala dezinenco -i esas elizionebla segunvole.
Interling havas plena gramatiko ma gramatikala libereso es posibla.
On povas skribar: me av donad, me av dona, o me av don.
Pluralo havas finalo 's: li buk's. Partiklo montras posesiva: li hom si buk.
Verbo esas analizala quale en Novial. Exempli: me skribar, me did skriba, me sal skriba, me av skriba, me wud skriba e c.
Texto: Li lingue problem es mer e mer evident. Interlinguist's
propozar das evri-un deb lerna du lingue - li matr-lingue e li sam
interlingue. Li interlingue wud haba li avantaj's ov regularite e
neutralite ed esus facil te lerna.
Li majoritate ov li sistem's qe ja existar habar mult in komun. Qand li
definitiv interlingue es doca in skol dan revolution in komunikation sal
folga.